حکایتِ روایت آسیب‌شناسی نظریۀ روایت مطالعۀ موردی: نظریۀ ریخت‌شناسی ولادیمیر پراپ

روایت­شناسی رویکردی نو در مطالعۀ ادبیات داستانی است و درپی یافتن دستور زبان داستان، کشف زبان روایت، نظام حاکم بر انواع روایی، و ساختار آن­هاست. نظریۀ روایت در دهۀ اخیر در مطالعۀ انواع مختلف ادبی با اقبال قابل‌تأملی مواجه بوده ­است. جستار حاضر، با مطالعۀ موردی در الگوی ارائه‌شده در قالب 31 خویش­کاری و هفت کنش­گر ارائه‌شده در کتاب ریخت­شناسی قصه­های پریان اثر ولادیمیر پراپ، پژوهش‌های انجام‌شده را، اعم از پایان­نامه و مقاله، با رویکرد تحلیلی بررسی کرده است و آسیب­هایی را که از ره‌گذر کاربست این نظریه متوجۀ تحقیق­ها و پژوهش­های انجام‌شده بوده ­است، از نظرگاه تطابق یا عدم‌ تطابق نظریه با متن، عدم درک درست از روایت، و ... مطالعه کرده ‌است. حاصل پژوهش نشان می­دهد اگرچه نظریۀ پراپ در حوزۀ متون روایی با زیرساخت عامیانه (فولکلوریک) یکی از مهم­ترین تلاش­هایی است که تاکنون برای فهم کارکردها در ادبیات داستانی انجام گرفته­است، لازم است متناسب با متن و با توجه به مقتضیات جامعۀ موردمطالعه جرح‌وتعدیل­هایی در الگوی‌ ارائه‌شده صورت گیرد. حاصل سخن این‌که بومی­سازی این نظریه و نظریه­های مشابه در حوزۀ روایت‌شناسی از ضروریات پژوهش در متون داستانی‌ـ روایی است و بدون ‌توجه به این امر بسیاری از تحقیقات و پژوهش­های انجام‌شده ازنظرِ صحت یا سقمِ نتایج به‌دست‌آمده با تردید و ابهام­های متعددی همراه خواهد بود.